Overslaan naar inhoud

Wanneer bescherming onrecht wordt:

een aanklacht tegen de Vlaamse jeugdzorg


Inleiding

In Vlaanderen wordt steeds duidelijker dat het systeem dat kinderen moet beschermen, zelf verantwoordelijk is voor nieuw leed.

Crisismaatregelen worden structureel verlengd, kinderen worden weggehaald uit veilige contexten, en instellingen verdienen geld aan plaatsingen die soms onnodig of zelfs schadelijk zijn.

Deze aanklacht is gericht aan wie de verantwoordelijkheid draagt: de jeugdrechtbanken, de jeugdadvocaten, het Agentschap Opgroeien en de Vlaamse minister van Welzijn.

De Vlaamse realiteit – met cijfers en bronnen

±75% van de kinderen in jeugdhulp komt uit gescheiden gezinnen

  • In Vlaanderen leeft meer dan 30% van de kinderen in een eenoudergezin (Statbel, 2022).
  • Pleegzorg Vlaanderen bevestigt dat kinderen uit gebroken gezinnen sterk oververtegenwoordigd zijn in residentiële zorg.

Schatting: tussen 70% en 85% van de kinderen in jeugdhulp.

Meer dan 50% van de VOS-meldingen gaat over mishandeling of partnergeweld

  • Volgens Opgroeien Vlaanderen (Jaarverslag 2022):
    • 54,7% van de meldingen gaat over (vermoedens van) kindermishandeling
    • 24,5% over geweld tussen volwassenen
    • Veel meldingen hebben geen dader-onderscheiding, maar leiden wél tot een maatregel op het kind.

Bron: Opgroeien, Jaarverslag 2022

35–40% van de kinderen komt uit scheiding én geweld

  • Gebaseerd op samengestelde gegevens uit pleegzorg, CLB’s en VK-meldingen.

30–50% van alle Vlaamse plaatsingen is vermijdbaar

  • Pleegzorgorganisaties en jeugdrechtadvocaten signaleren dat een derde tot de helft van de plaatsingen zou vermeden kunnen worden met tijdige gezinsondersteuning of netwerkherstel.

Bevestigd in o.a. werknota’s Vlaams Parlement en interne rapporten Agentschap Opgroeien.

Kostprijs: gemiddeld €65.000 per kind per jaar

  • Afgeleid van begrotingen van het Departement Welzijn en de gemiddelde kostprijs van een plaatsing in voorzieningen, inclusief personeelskosten.

Bron: Vlaamse beleidsnota Welzijn 2023–2024.

⚖Overtreding van kinderrechten in Vlaanderen

Volgens het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind (IVRK), bindend in Vlaanderen:

  • Artikel 9: een kind mag alleen van zijn ouders gescheiden worden als dat strikt noodzakelijk is.
  • Artikel 12: een kind heeft het recht om gehoord te worden in elke beslissing die hem of haar raakt.
  • Artikel 8: recht op gezinsleven, identiteit en continuïteit.

De Vlaamse realiteit toont aan dat:

  • Kinderen vaak niet actief gehoord worden.
  • VOS-maatregelen blind verlengd worden zonder externe controle.
  • Veilige ouders of netwerken genegeerd worden als alternatief.

Vlaams jeugdrecht: verlengingen zonder verantwoording

  • In de Vlaamse jeugdrechtbanken worden crisismaatregelen structureel verlengd, vaak zonder inhoudelijke evaluatie.
  • Rechters baseren zich vrijwel uitsluitend op verslagen van consulenten, meestal van het agentschap Opgroeien zelf.
  • Kinderen worden zelden rechtstreeks gehoord, en alternatieven zoals een veilige ouder worden niet onderzocht.

De rechterlijke macht bevestigt dus beslissingen die vaak niet in het belang van het kind zijn, maar in het belang van het systeem.

Vlaamse jeugdadvocaten: passieve verdediging

  • Veel jeugdadvocaten (vaak pro deo) stellen geen kritische vragen over de verlenging van maatregelen.
  • Ze verdedigen zelden actief de positie van een veilige ouder of het bredere netwerk.
  • Ouders worden door hun eigen advocaat vaak afgeremd in plaats van ondersteund.

Hierdoor verdwijnt het ouderlijk gezag buiten beeld, ook wanneer er geen sprake is van mishandeling of nalatigheid.

Agentschap Opgroeien: administratie boven mensenrechten

  • Opgroeien beheert dossiers, maar bewaakt zelden de proportionaliteit van plaatsingen.
  • In rapporten wordt nauwelijks onderscheid gemaakt tussen de dadercontext en een veilige ouder.
  • Veiligheid wordt gelijkgesteld aan controle — niet aan nabijheid of hechting.

Het agentschap faciliteert een systeem waarin kinderen veilig zijn van het netwerk in plaats van veilig ín het netwerk.

De minister van Welzijn: structurele nalatigheid

De Vlaamse minister van Welzijn is politiek verantwoordelijk voor:

  • de werking van Opgroeien
  • de financiering van pleegzorg en instellingen
  • de toetsing van VOS-maatregelen
  • en het uitblijven van structurele hervorming.

Toch blijven hervormingen uit:

  • Geen verplichte herbeoordeling bij verlengingen
  • Geen financiering voor netwerkherstel
  • Geen actieve controle op het hoorrecht
  • Geen evaluatie van het aantal vermijdbare plaatsingen

Onze eisen voor Vlaanderen

  1. Zet de VOS op de situatie, niet op het kind.
    – Laat veilige ouders of netwerken buiten maatregelen tenzij zij zelf verontrustend handelen.
  2. Onafhankelijke toetsing bij elke verlenging van een plaatsing.
    – Door een andere jeugdrechter, met externe input.
  3. Verplicht actieve participatie van kind én ouder.
    – Geen hoorrecht op papier, maar in praktijk.
  4. Schaf de bezettingsfinanciering af.
    – Beloon voorzieningen die afbouwen, niet die volhouden.
  5. Maak jeugdadvocaten verantwoordingsplichtig.
    – Laat ouders hun advocaat beoordelen en klachten neerleggen.
  6. Voer externe klachtenprocedure in voor langdurige plaatsingen.
    – Kinderen en ouders moeten toegang hebben tot onafhankelijke rechtshulp.

Slot

Wie in Vlaanderen een kind structureel wegneemt van een veilige ouder, zonder onafhankelijke herbeoordeling, pleegt geen jeugdhulp — maar structureel onrecht.

De jeugdrechters die verlengen zonder toetsing, de jeugdadvocaten die zwijgen, de administratie die kinderen tot cijfers herleidt, en een minister die dit allemaal laat begaan — zij dragen samen de verantwoordelijkheid.

Het is genoeg geweest.

Bescherming mag geen permanente breuk worden.


Emoji veiligheid voor ouders